Özel öğrenme güçlüğüne sahip çocukların zekası normal veya normalin üzerinde olabilir. Ancak dinleme, düşünme, anlama, kendini ifade etme, okuma-yazma ve matematik alanlarından bir veya birkaçında yaşıtlarına göre ve de zekasına oranla düşük başarı gösterirler. Okuma bozukluğu, yazılı anlatım bozukluğu, matematik bozukluğu şeklinde alt grupları vardır.
Özel öğrenme güçlüğü:
• Doğuştandır.
• Görme veya işitme sorununa bağlı değildir.
• Zeka sorununa bağlı değildir.
• Eğitimdeki aksaklıklar, okul değişikliği gibi sebepleri yoktur.
• Beyindeki bazı farklılıklar nedeniyle oluşur.
• Her çocuğun daha iyi olduğu veya zorlandığı alanlar farklıdır.
Özel Öğrenme Güçlüğünün Nedenleri:
Özel öğrenme güçlüğünün nedenleri tam olarak bilinmiyor ama olası nedenleri şunlardır:
• Genetik, kalıtsal etkenler:
Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların anne ve babalarında da benzer sorunlar olma olasılığı normale göre daha yüksektir.
İkizlerde her iki çocukta da özel öğrenme güçlüğü olma ihtimali yüksektir.Tek yumurta ikizlerinde bu ihtimal daha yüksektir.
Kardeşlerde benzer sorunlar olma olasılığı yüksektir.
• Beyindeki yapısal farklılıklar:
Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların beyinlerindeki bazı bölgeler yapısal ve işlevsel yönden farklıdır. Mesela işitsel algılama bölgesi normal kişilerde solda daha büyükken, bu çocuklarda her iki tarafta eşit veya sağ kısım daha büyüktür. Bu bölge duyulan sesleri görsel bilgiye dönüştürüp anlamlandırır. Bu yüzden okuma güçlüğü olan çocuklar harf-ses ilişkisini kuramaz. Yani duyduğu sesin hangi harfe ait olduğunu kavrayamaz.
Özel Öğrenme Güçlüğünün Belirtileri:
Okul öncesi dönemde belirtilerini göstermeye başlar. Ama bu dönemde kesin bir tanı koymak zordur. Okul öncesi dönemde konuşmada gecikme, kelimeleri yanlış telaffuz etme, kelime dağarcığının yetersiz olması, bir şey anltırken zorlanma ve az konuşma gibi belirtileri vardır. Yine okul öncesi dönemde kavram bilgisinde yetersizlikler ve motor becerilerde yetersizlikler görülebilir. Örneğin düğme ilikleyememe, sakarlıklar, öz bakım becerilerini edinememe gibi belirtileri vardır.
İlkokul dönemindeki belirtileri arasında okumayı öğrenmede güçlük, harf-ses uyumunun gelişmemesi, harfin sesi ve şeklini birleştirememesi, hecelerken zorlanma, düzeyine uygun bir parçayı okuduğunda anlayamama gibi belirtileri vardır. Yazma becerisi için ise belirtileri arasında bazı harf ve sayıları ters yazma vardır. Örneğin ‘’Çok’’ yerine ‘’Koç’’ b-d,m-n,2-5 gibi. Yazarken bazı heceleri, harfleri atlar veya fazladan yazarlar. Yazım veya noktalama hatası yaparlar. Kelimeler arasında hiç boşluk bırakmazlar veya bir kelimeyi birkaç parçaya bölerek yazarlar. Yaşıtlarına oranla el yazıları çirkindir. Yavaş yazarlar ve öğretmenin yazdığını defterlerine geçirirken zorlanırlar. Aritmetik alanında sayı kavramını anlamakta zorluk yaşarlar. Bazı aritmetik sembolleri anlamakta zorluk çekerler. Çarpım tablosunu öğrenmekte daha geri kalırlar. Dört işlemi daha yavaş yaparlar.
Okul dersleri dışında kendi başlarına bir çalışma alışkanlığı geliştirmekte zorlanırlar. Nasıl çalışacaklarını, çalıştıklarını nasıl hatırlayacaklarını bilemezler. Plan yaparken ve zamanı ayarlarken zorlanırlar. Yön kavramlarını öğrenirken zorlanırlar.
Zaman kavramlarını öğrenirken zorlanırlar. Örneğin önce-sonra , dün-bugün-yarın gibi kavramları öğrenmede zorluk yaşarlar. ’’Hangi aydayız?’’ sorusuna ‘’Çarşamba’’ ‘’Hangi mevsimdeyiz?’’ sorusuna ‘’Temmuz’’ cevapları verebilirler. Haftanın günlerini,ayları ezberden doğru saysa bile aradan sorulduğunda mesela ‘’Perşembeden önce hangi gün gelir?’’ dendiğinde doğru cevabı veremezler. Bunun sebebi sıraya koyma becerinde eksiklik olmasıdır. Sözel ifade becerilerinde eksiklikler vardır.Duygu ve düşüncelerini ifade etmekte zorlanırlar. Konuşurken akıcı konuşamaz, heyecanlanır, takılırlar. Motor becerilerinde ise top yakalama,ip atlama gibi durumlarda yaşıtlarına oranla daha geridirler. Sakarlıkları vardır.Çatal-kaşık kullanmakta, makas kullanmakta, boncuk dizmekte zorlanırlar. Özel öğrenme güçlüğüne sahip çocukların hepsinde bu belirtiler gözlemlenmeyenbilir. Her çocuğun kendi özgü bir profili vardır.
Özel Öğrenme Güçlüğü Tanı Süreçleri:
Tanı ve değerlendirme sürecinde ayrıntılı bir tıbbi değerlendirme yapılır. Annenin gebelik öyküsü (gebelikte alkol, sigara kullanımı,enfeksiyonlar) alınır,fiziksel muayene (büyüme ve gelişme düzeyi),nörolojik muayene,duyu muayeneleri(görme ve işitme testleri) yapılır. Öğrenme bozukluğuna eşlik eden psikiyatrik bozukluklar vardır. Bunların başında Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu gelir. Öğrenme bozukluğu olan çocuk ve gençlerde yüksek oranda depresyon,anksiyete somatik yakınmalar olduğu bildirilmektedir. Öğrenme güçlüğü üzerinde düşünülmezse kolaylıkla atlanabilecek bir bozukluktur. Bu çocukların çoğu kliniklere okul başarısızlığı ile gelmektedir. Okul korkusu, bedensel yakınmalar, sosyal fobi, gece korkuları,konuşma bozuklukları gibi nedenler ile gelen çocuklarda öğrenme güçlüğü durumu da düşünülmelidir.
Özel Öğrenme Güçlüğünün Tedavisi:
Özel öğrenme güçlüğünü ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Özel öğrenme güçlüğünün tedavisi eğitimdir. Bu eğitim okulda verilen eğitimden farklıdır. Çocuk normal eğitimine devam ederken aynı zamanda bireysel olarak özel bir eğitim almalıdır. Bu eğitim içinde çocukların fonetik farkındalığının arttırılması, okuma-yazma becerilerinin geliştirilmesi,kavram bilgilerinin desteklenmesi gibi alanlar yer almaktadır. Eğitim alanında desteklendikleri taktirde başarılı bireyler olabilirler. Örneğin Einstein, Mozart, Edison, Leonardo Da Vinci gibi ünlü isimlerin de öğrenme güçlüğüne sahip olduğu ancak ilgi duydukları ve yetenekli oldukları alanlarda başarıya ulaştıkları bilinmektedir.
Özel Öğrenme Güçlüğü İle Çalışan Öğretmenler İçin Tavsiyeler:
• Daha yavaş konuşun ve çocukla yüz yüze konuşun.
• Verilen komutlar net olmalı.
• Hecelemek için ritm tutma ya da alkışlama çalışmaları yapın.
• Konuşurken ve okurken ana kelimelerin anlamlarını anlamasını sağlayın. Kelimeleri içeren görseller kullanabilirsiniz.
• Günlük kelimelerin yanlış kullanımını hassas bir şekilde düzeltin. Yoksa yanlış konuşulan dil yazarken de yanlış olur.
• Kendilerini net olarak ifade edemedikleri için öfkelendiklerinde agresif olma eğilimi gösterebilirler. Bu gibi durumlarda onların kendini anlatmasına fırsat vererek çocuklar dinlenmeli.
• Öğrenmesini engelleyecek parlak, dikkat çekici materyaller ortamdan kaldırılmalı.
• Dikkat egzersizleri uygulanabilir. Örneğin boncuk dizme gibi.
• Görsel ve işitsel algı yeteneklerinin gelişmesi için çalışılmalı. Görsel algı için sınıflandırma çalışmaları yapılabilir. Renklere,büyüklüklere göre sınıflamalar yapılabilir.
• Hafıza oyunları yapılabilir. Değişik tipte eşyalar kullanılarak hangisini hatırladığı sorulabilir.
• İşitsel algı için gözlerini kapattırıp el çırparak ‘’Kaç defa ellerimi çırptım?’’ diye sorulabilir.
• Cümle tamamlama oyunları yapılabilir.’’Lunaparkta ne duydun?’’ ‘’İlk duyduğun ve son duyduğun neydi?’’ gibi sorular sorulabilir. Farklı hayvan sesleri dinletip ‘’Bu sesleri tanıyor musun? Bu sesler hangi hayvanlara ait?Sesler ne taraftan geldi?’’ gibi sorular sorulabilir.
• Okuduğunu anlamayı arttırmak için kendi kendini sorgulama tekniği geliştirilmeli.İlk önce öğrenci kendi kendine ‘’Bu parçaya neden çalışıyorum?’’ sorusunu sormalı,ana fikirleri bulup altlarını işaretlemeli,ana fikirlere ilişkin soru düşünüp yazmalı,soru ve yanıtlara bakıp nasıl daha fazla bilgi sahibi olabileceğini düşünmelidir.
Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Anne-Babaları Neler Yapmalıdır:
Çocuğunuzun öğrenme güçlüğünü kabul edip bunun beyindeki yapısal, işlevsel bir sorundan kaynaklandığını unutmayarak başarısızlığından dolayı çocuğunuzu yargılamayın.
Öğrenme güçlüğü yenmesine yardımcı olacak özel eğitimi ve psikiyatrik desteği sağlayın.
Eğitimde kazandığı becerileri evde de pekiştirin.
Yapacağı işler için çocuğunuzu destekleyin ve yüreklendirin. Bu onun kendine güvenmesini sağlar.
Eğitsel tedavi yavaş ilerleyen bir süreçtir. (En az 6 ay) Eğitim açısından sabırlı olun. olumlu değişimleri çocuğunuzla paylaşın.
Çalışma ortamında öğrenmesini engelleyecek dikkat çekici materyalleri ortamdan kaldırın.
Çocuğa çalışma becerisi kazandıracak ev egzersizleri yaptırın. Günlük hazırlık, temizlik işlerine katılma gibi.
Bu çocuklar başarısızlık beklentisi içindedirler. Onlara evde bazı sorumluluklar verip başarıları ödüllendirilebilir.
